Όταν παραδοσια
κοί χώροι φιλοξενούν σύγχρονες μορφές τέχνηςΤο ψευτοδίλημμα ‘παραδοσιακού’ και ‘σύγχρονου’: σύγχρονες μορφές τέχνης σε παραδοσιακούς χώρους Ο διαχωρισμός παραδοσιακού και σύγχρονου είναι πολλές φορές ψευδεπίγραφος. Όσοι επιλέγουν ή το ένα ή το άλλο παρακάμπτουν με έναν αφελή τρόπο την ολότητα της ζωής και της ιστορίας. Παντού, σε όλες τις μορφές της τέχνης, του πολιτισμού και της επιστήμης, συνήθως συνυπάρχουν και τα δύο, ακόμα και αν αυτό δεν αναφέρεται ρητά.Ένα καλό παράδειγμα είναι η αρχιτεκτονική. Όσοι
αποφάσισαν να αναπτύξουν σύγχρονες τεχνικές για την εφαρμογή βιοκλιματικών εφαρμογών σε κτήρια, γρήγορα διαπίστωσαν ότι τα συμπεράσματά τους συμπίπτουν με βασικές αρχές της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Ειδικά στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί οικισμοί ή σπίτια που έχουν χτιστεί με προσοχή ώστε να τηρούν κάποιους κανόνες που σήμερα θα ονομάζαμε «βιοκλιματικούς» και έχουν να κάνουν με τον προσανατολισμό του οικήματος, με μεθόδους φυσικού δροσισμού, αερισμού φωτισμού και ανεμοπροστασίας, με την αξιοποίηση της βλάστησης και των υγρών στοιχείων, με τρόπο ώστε να συντελείται εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων.Ας δούμε όμως σήμερα, τα θέματα του πολιτισμού ειδικά. Το θέμα έχει ήδη τεθεί το περασμένο καλοκαίρι, με την έκθεση “Από την παραδοσιακή χειροτεχνία στη σύγχρονη τέχνη” και την ανοιχτή συζήτηση «Η Λαϊκή Τέχνη ως πηγή έμπνευσης της σύγχρονης τέχνης στην Αθήνα σήμερα», η οποία διοργανώθηκε από τον Οργανισμό Πολιτισμού Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων, με την συνεργασία του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, και πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη».Η Ελλάδα ενδείκνυται για τέτοιες αναμείξεις και οσμώσεις. Συνδυάζει μια υψηλή παράδοση, με ανθρώπους που διέπονται από καινοτομικό πνεύμα. Βρίσκεται γεωγραφικά σε ένα χώρο που συνορεύει με την καινοτόμο Ευρώπη και τις παραδοσιακές κοινωνίες της Ανατολής. Ίσως γι’ αυτό στην χώρα μας, παρόλο που ποτέ δεν αυτή δεν ανήκε στην πρώτη γραμμή της βιομηχανοποίησης, έχουν αναπτυχθεί αρκετά βιομηχανικά μουσεία και μουσεία τεχνολογίας. Δεν είναι λοιπόν τόσο το γεγονός ότι αναπτύξαμε ιδιαίτερα τη βιομηχανική και τεχνολογική παραγωγή, όσο μάλλον ότι μας αρέσει αυτή η όσμωση του παραδοσιακού με το σύγχρονο και τα μουσεία τεχνολογίας είναι οι πλέον εμβληματικοί χώροι από αυτήν την άποψη: συνδυάζουν την ιστορικότητα (μουσεία) με το σύγχρονο (βιομηχανία και τεχνολογία). Αρκετά ενδιαφέροντα ιδρύματα αυτού του τύπου έχουν αναπτυχθεί για το μέγεθος της χώρας μας: το Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης Σύρου, το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ, το Μουσείο Επιστημών και Τεχνολογίας (ΜΕΤ) του Πανεπιστημίου Πατρών, το Βιομηχανικό Μουσείο ‘Τεχνόπολις’ στο Γκάζι κτλ.Ταυτόχρονα, έχει αναπτυχθεί τελευταία ιδιαίτερα η ιδέα της αξιοποίησης παραδοσιακών χώρων για τη φιλοξενία σύγχρονων καλλιτεχνικών δρώμενων. Ακόμα πιο συναρπαστικά είναι τα δρώμενα αυτά που πραγματοποιούνται, όχι μόνο σε παραδοσιακούς χώρους, αλλά και σε χαρακτηριστικά μέρη της ελληνικής παράδοσης και του ελληνικού τοπίου. Τα παραδείγματα πολλά. Στην Τήνο, ένα νησί με έντονο το στοιχείο της θρησκευτικότητας και της παράδοσης, η σύγχρονη τέχνη έχει βρει ένα καταφύγιο μέσα από τις δραστηριότητες του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού. Η πρόσφατη εικαστική έκθεση «Προς Τήνο», σε επιμέλεια Χριστόφορου Μαρίνου, φιλοξένησε 16 σύγχρονους γνωστούς καλλιτέχνες οι οποίοι συχνά παρουσίασαν το παραδοσιακό με έναν σύγχρονο τρόπο: τάματα, μαρμάρινες πλάκες, ασπρόμαυρες φωτογραφίες και τοπία, ειδωμένα μέσα από μια σύγχρονη εικαστική ματιά. Γενικά, οι Κυκλάδες φαίνεται ότι έχουν καταφέρει να βρίσκονται στην πρωτοπορία αυτής της όσμωσης. Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στη Χώρα της Άνδρου, μας έχει προσφέρει τη μοναδική δυνατότητα να θαυμάσουμε Μόραλη και Μιρό μέσα στο Ανδριώτικο τοπίο. Μέσα στον Πύργο του Μπαζαίου στη Νάξο έχουμε δει έργα του Andrzej Wisniewski και παραστάσεις του Κωνσταντίνου Ρήγου. Στα πλαίσια του 20ου Πολιτιστικού Φεστιβάλ Δήμου Μήλου, παρουσιάστηκε η εικαστική έκθεση RefugeProject, η οποία περιελάμβανε τις εικαστικές επιτόπιες παρεμβάσεις 19 σύγχρονων εικαστικών καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, στο υπόγειο πολεμικό καταφύγιο του Αδάμαντα. Επίσης, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Ζαν Μαρί Ντρο στην Ίο φιλοξενεί μια αξιόλογη συλλογή μοντέρνας τέχνης που στεγάζει έργα μεγάλων καλλιτεχνών, όπως ήταν ο ίδιος ο Ντρο ή ο Γαΐτης. Δεν είναι λίγοι και οι καλλιτέχνες που έχουν επιλέξει να δημιουργούν σε μόνιμη βάση την σύγχρονη καλλιτεχνική τους παραγωγή σε κάποιο νησί των Κυκλάδων. Η Μαγδαληνή Σακελλαρίδη έχει δημιοργήσει το Art Studio Gallery στη Μύκονο, ενώ ο Γιώργος Κυπρής διατηρεί στην Σαντορίνη τον κύριο χώρο έκθεσης της δουλειάς του (MATI Gallery).Εκτός Κυκλάδων τώρα, η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι εκείνη του Θεόδωρου Παπαγιάννη, ο οποίος ίδρυσε το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης “Θεόδωρος Παπαγιάννης” στο χωριό που γεννήθηκε, το Ελληνικό Ιωαννίνων. Το Μουσείο στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό κτίριο που ήταν παλιότερα Δημοτικό Σχολείο και είναι κτισμένο από πέτρα. Άλλη μια ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι η “ΔΙΕΞΟΔΟΣ”, χώρος πολιτισμού στη Δυτική Ελλάδα με έδρα την Ιερή Πόλη του Μεσολογγίου, ο οποίος, σύμφωνα με τους ιδρυτές του «προβάλλει το σύγχρονο πρόσωπο της πόλης, ενώ παράλληλα συνοδοιπορεί με τις ιστορικές μνήμες και τον πολιτισμό του τόπου». Η “ΔΙΕΞΟΔΟΣ” στεγάζεται στο προεπαναστατικό ιστορικό σπίτι του Αρχηγού της Φρουράς των Μεσολογγιτών κατά την Έξοδο στρατηγού Αθανασίου Ραζή-Κότσικα και συχνά φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, σύγχρονες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.Αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι όμως, πρέπει να παραδεχτούμε ότι το πιο όμορφο ίσως παράδειγμα της όσμωσης του σύγχρονου με την παράδοση έχει επιτευχθεί από τους γείτονές μας. Το Μουσείο Μπάξι, βρίσκεται στο ομώνυμο τούρκικο χωριό, όπου ζούνε μόλις 480 κάτοικοι. Βραβεύτηκε πρόσφατα ως το καλύτερο μουσείο στην Ευρώπη, από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Με την αφορμή αυτή, στο Μπάξι βρίσκεται εκτεθειμένο ένα από τα χάλκινα αγάλματα του Μίρο, που φιλοξενείται κάθε χρονιά στο μουσείο που έχει λάβει αυτό το βραβείο. Το Μουσείο δημιουργήθηκε από τον ακαδημαϊκό Χουσαμετίν Κότσαν, στηρίζει οικονομικά την περιοχή και τον τοπικό πληθυσμό και μεταφέρει την σύγχρονη τέχνη στην περιφέρεια. Μοιάζει να βρίσκεται στη μέση του πουθενά, αλλά σήμερα αποτελεί κέντρο ευρύτερων πολιτιστικών διεργασιών. Στους χώρους του εκτίθενται τόσο παραδοσιακά χειροτεχνήματα και εργαλεία της περιοχής, όσο και έργα σύγχρονης τέχνης. «Μπουνταλάδες», είπατε.
