Η παρουσία ενός ισχυρού «πολιτικού πολιτισμού» (Montgomery,1990), ενός πολιτισμού δηλαδή που θα χαρακτηρίζει την πόλη και θα διαποτίζει τις διεργασίες που πραγματοποιούνται εντός αυτής, θεωρείται απαραίτητο στοιχείο για την ύπαρξη μιας δημοκρατικής πολιτικής και τη διάπλαση ενεργών δημοτών, οι οποίοι δεν αρκούνται στο να παραμένουν απλοί θεατές και αποδέκτες των κοινωνικών και πολιτικών δρωμένων, αλλά διαμορφώνουν με τη δράση τους τις εξελίξεις στην πόλη τους (Bianchini & Bloom field, 1996, Ghilardi, 2001). Ο πολιτιστικός σχεδιασμός αναδεικνύεται στην κατεύθυνση αυτή σε αποτελεσματικό τρόπο με τον οποίο οι αρχές της πόλης απευθύνονται στον πολίτη (Mercer, 1991a:8).
Στο πνεύμα αυτό, αναπτύσσονται πρωτοβουλίες όπως η προώθηση της πολιτιστικής δραστηριότητας, η ανέγερση και διαμόρφωση πολιτιστικών χώρων και άλλων χώρων αναψυχής και ψυχαγωγίας, που στοχεύουν, όπως προαναφέρθηκε, αφενός στην αναγέννηση του αστικού βίου και στην αναζωογόνηση της πόλης, αφετέρου επιδιώκουν την αναβίωση σημαντικών σοσιαλδημοκρατικών παραδόσεων, όπως είναι η συμμετοχική δημοκρατία κατά τόπους και η συλλογική ηθική (Mulgan, 1989:263).
Προκύπτει μάλιστα ότι οι πολιτιστικές στρατηγικές, οι οποίες παρουσιάζονται ως μέσα για την αναγέννηση του δημότη, ταυτίζονται με εκείνες που έχουν επινοηθεί για την προστασία της ακεραιότητας των δημόσιων οικοδομημάτων και του δημόσιου χώρου, και πιο συγκεκριμένα των οικοδομημάτων και των χώρων του κέντρου της πόλης. Με άλλα λόγια, η χωρικότητα βρίσκεται στην καρδιά της έννοιας του πολίτη και της ρητορικής του πολιτιστικού σχεδιασμού (Ghilardi,2001).
Η δόμηση της δημόσιας σφαίρας στηρίζεται στην ύπαρξη παραδοσιακών μορφών δημόσιου χώρου (πάρκων, πλατειών κ.λ.π.) και στην αναζωογόνησή τους μέσα από μια σειρά πολιτιστικών δραστηριοτήτων (Stevenson, 2007:169), όπως τα φεστιβάλ. Η αξιοποίηση αυτή των δημόσιων χώρων και η σύνδεσή τους με τον πολιτισμό παραπέμπουν στην αρχαιοελληνική αγορά, το ρωμαϊκό forum και τις αυλές των μοναρχών του Μεσαίωνα. Μέσα από την πολιτιστική αναζωογόνηση του δημόσιου χώρου επιτυγχάνεται η αναγέννηση της τοπικής δημοκρατίας και η συγκρότηση μιας κοινοτικής ταυτότητας (Stevenson, 2007:169), κυρίως λόγω της συμμετοχής στα τεκταινόμενα, της προαγωγής του διαλόγου και της ενδυνάμωσης των κοινωνικών δεσμών.
Σημαντικά εργαλεία σε αυτή την προσπάθεια θεωρούνται τα φεστιβάλ, τα οποία πανταχού παρόντα, όπως είδαμε, στις σύγχρονες κοινωνίες, συμπληρώνουν τα κοινωνικά ημερολόγια και την πολιτιστική ατζέντα με μια τεράστια ποικιλία γεγονότων. Καθώς η σημασία τους αυξάνεται, επιτελούν ένα διευρυμένο φάσμα λειτουργιών που εκτείνεται από τον πρωταρχικό τους σκοπό, τη στήριξη δηλαδή πολιτιστικών ομάδων, στην παραγωγή τοπικής υπερηφάνειας, ταυτότητας και εισοδήματος (Crespi-Vallbona & Richards, 2007:103). Η διεύρυνση αυτή των ρόλων των φεστιβάλ είναι εύλογο να πυροδοτεί τις κριτικές όσων υποστηρίζουν ότι το πολιτιστικό περιεχόμενό τους φθίνει και όσων φοβούνται ότι η τοπική παραδοσιακή κουλτούρα δίνει σταδιακά τη σκυτάλη σε μια παγκοσμιοποιημένη δημοφιλή κουλτούρα (Crespi-Vallbona & Richards, 2007:103). Τα φεστιβάλ, αναμετρώνται ως εκ τούτου συχνά με τον κίνδυνο της αμαύρωσης του εορταστικού τους πνεύματος λόγω της εμπορευματοποίησης στην οποία υπόκεινται (Getz, 1994:313, Janiskee & Drews,1998, United Kingdom Business Information Centre,1995), καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκείνες που πόλεις και φεστιβάλ έχουν μετατραπεί σε προϊόντα που διαφημίζονται από τα τουριστικά γραφεία, αγοράζονται δηλαδή και πωλούνται όπως τα υπόλοιπα προϊόντα (Gotham, 2002:1751).
Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να αξιολογούνται ως ικανά και αποτελεσματικά μέσα για την προώθηση της πολιτιστικής μέριμνας, καθώς αποτελούν ιδιαίτερα δημοφιλής πολιτιστικές δράσεις. Το γεγονός ότι δεν προϋποθέτουν υψηλή αφοσίωση ή διαχειριστικό κόστος από πλευράς κοινού, καθώς επίσης η αίσθηση της προσωρινότητας που τα χαρακτηρίζει, καθιστά ευκολότερη την παρακολούθησή τους, συμβάλλοντας στην ευρεία διαδοσή τους. Ταυτόχρονα, ο προσωρινός τους χαρακτήρας διευκολύνει και την υποστήριξή τους από πλευράς διοργανωτών, οι οποίοι δεν είναι απαραίτητο να θυσιάσουν ες αει το σύνολο των οικονομικών και ανθρώπινων αποκλειστικά σε αυτά.
Αρθρογράφος: Μαρία Ψαρρού, υπ. διδάκτρωρ Τμ. Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Παντείου Πανεπιστημίου.
