Το Goethe-Institut Athen προσκαλεί στην πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ του Τίμωνα Κουλμάση
«Πορτραίτο του πατέρα σε καιρό πολέμου»
(Γερμανία, Γαλλία, Ελλάδα 2016, 88’)
τη Δευτέρα 24 Οκτωβρίου 2016, 20:30 στο Goethe-Institut, Ομήρου 14-16, Αθήνα, Τηλ. 210 3661000
Είσοδος ελεύθερη
«Πώς ν’ αντισταθείς στη βαρβαρότητα με στοχασμό, με ποίηση, με τέχνη;»
Τίμων Κουλμάσης
Με φόντο τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα, η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός έρωτα, του Πέτρου Κουλμάση, βοηθού Καθηγητή στο Γερμανικό Επιστημονικό Ινστιτούτο της Αθήνας, και της νεαρής φοιτήτριας στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας Νέλλης Ανδρικοπούλου με οδηγό τα γράμματα του Πέτρου Κουλμάση.
Πάνω από χίλιες σελίδες, γραμμένες σχεδόν καθημερινά από το 1938 έως το 1944, τα γράμματα αυτά δεν διηγούνται μόνο την ερωτική τους ιστορία. Αποκαλύπτουν κι ένα πανόραμα της καθημερινής ζωής των δυο νέων στην Αθήνα της κατοχής, αλλά και τη λειτουργία του Γερμανικού Επιστημονικού Ινστιτούτου ως καταφυγίου αντιστασιακών φοιτητών. Ταυτόχρονα σκιαγραφούν και τη μυστηριώδη μορφή του φίλου τους Rudolf Fahrner, ιδρυτή του Γερμανικού Επιστημονικού Ινστιτούτου της Αθήνας, έναν από τους ελάχιστους συντρόφους των αδερφών Stauffenberg στη δολοφονική απόπειρα κατά του Χίτλερ (20 Ιουλίου 1944).
Αργότερα, όταν ο Πέτρος Κουλμάσης αναγκάζεται να επιστρέψει στη Γερμανία, τα γράμματα περιγράφουν, κυριολεκτικά, το τέλος ενός κόσμου:
«Μετά ήρθε το αναπάντεχο και ασύλληπτο βάρος του πεπρωμένου. Στο λυκόφως του ουμανισμού. Η επίθεση γίνεται ενάντια στον άνθρωπο αυτόν καθαυτόν. Το ζήτημα είναι αν θα νικήσει το τεχνητό ρομπότ ή ο φανατισμένος πιστός του Εγώ ή ο δαιμονοποιημένος άνθρωπος της μάζας ή αν η Ευρώπη θα εξακολουθήσει να υπάρχει: ο Goethe και ο Hegel. Άνθρωποι με αξίες. Το καρφί από το οποίο κρέμεται ο κόσμος σπάει. Το ερώτημα είναι αν γίνεται να το ξανακαρφώσουμε.»
Πέτρος Κουλμάσης, συγγραφέας, αρθρογράφος (1914-2003)
Δεν έχει γραφτεί σήμερα, αλλά στις 17 Αυγούστου 1944. Γράμμα στην αγαπημένη από μαινόμενο πόλεμο; Σκέψεις από έναν κόσμο που χάνεται (ή και ίσως να έχει ήδη χαθεί;) σταλμένες στον σημερινό;
Είμαι αθεράπευτα αισιόδοξος. Πιστεύω πάλι στους καλύτερους και μάλιστα στην τελική νίκη των καλύτερων. Πάντα πόνταρα σ’ αυτούς, κι έχω χάσει οικτρά – κι όμως έχω δίκιο!
Ο γιος του Πέτρου Κουλμάση, ο Τίμων Κουλμάσης, γεννημένος όπως και ο πατέρας του στη Γερμανία, έζησε εκεί από κοντά την αντίσταση της οικογένειάς του κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, όπως και τα ανήσυχα χρόνια της δεκαετίας του 1970 στη Γερμανία. Ζει και εργάζεται σήμερα στο Παρίσι και στην Αθήνα με «έδρα» του τη μνήμη και το σινεμά. Αθεράπευτα αισιόδοξος και ο ίδιος, κινηματογραφεί με πόνο και πίστη στην ποίηση της ζωής τα γράμματα του πατέρα του προς την αγαπημένη ζωγράφο και γλύπτρια Νέλλη Ανδρικοπούλου (1921-2014). Ποντάρει ξανά και ξανά, όπως κι ο πατέρας του, ενάντια στη βαρβαρότητα. Ποντάρει στον κινηματογράφο και την αξιοπρέπεια στη ζωή.
Η Δρέσδη ασπρόμαυρη, συνυφασμένη γύρω της ανάμνηση, σαν κλειδαρότρυπα στην ιστορία. Ο Πέτρος Κουλμάσης, ο πολίτης του κόσμου και παντού ο ξένος, στα στοχαστικά χρώματα του γερμανικού δάσους. Το Γερμανικό Επιστημονικό Ινστιτούτο στην Αθήνα (1941-1944), η μυστηριώδης μορφή του διευθυντή του Rudolf Fahrner και η στενή του σχέση με τους αδερφούς Stauffenberg διαδρομές της κάμερας, μια ξεκάθαρα χαραγμένες, μια υπαινικτικές, ανάμεσα σε χειρόγραφες αράδες, ανάμεσα σε χώρες, βλέμματα που αναζητούν εσωτερικές αλήθειες.
Και η Αθήνα, σε πείσμα όλων των καταστάσεων, φωτεινή κι ολάνοιχτη. Από την Ομήρου η Νέλλη, ξεναγός στην ταινία, κοιτά κατάματα τον επιστολογράφο, τον καιρό της γερμανικής κατοχής στην Αθήνα, εμάς σήμερα, θαρραλέα, ελεύθερη, δυνατή.
Τα δικά της γράμματα προς τον Πέτρο Κουλμάση δεν σώζονται, όμως την απάντησή της τη δίνει στην ταινία. Κι είναι απάντηση αφοπλιστική, συμφιλιωτική.
«Το ‘Πορτραίτο του πατέρα σε καιρό πολέμου’ είναι μια ιστορία έρωτα και αντίστασης, είναι κάποιες σκέψεις πάνω στους μηχανισμούς της ατομικής και συλλογικής μνήμης, κυρίως όμως θέτει μια απλή ερώτηση, δυστυχώς και σήμερα επίκαιρη: Πώς ν’ αντισταθείς στη βαρβαρότητα με το στοχασμό, την ποίηση, την τέχνη;
Τίμων Κουλμάσης
Ακολουθεί συζήτηση με το κοινό και τους:
Τίμωνα Κουλμάση Φαίδρα Κουτσούκου, ιστορικό-εκπαιδευτικό Εύα Στεφανή, ντοκουμενταρίστρια, Αν.Καθηγήτρια Ιστορίας και Θεωρίας του Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Συντονίζει ο Καθηγητής Νικόλαος Τζαβάρας, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής
Επισκεφθείτε και την ιστοσελίδα του: http://www.timonkoulmasis.eu/de
