«Το τριπλό ταξίδι»
Μουσικές ανταλλαγές
Ελλάδας-Γαλλίας-Γερμανίας
Mια συναυλία με αφορμή
τα 50 χρόνια από τη Συνθήκη των Ηλυσίων
To Ergon Ensemble
σε έργα Manoury, Απέργη, Henze, Μπορμπουδάκη, Francaix
Παρασκευή 29 Νοεμβρίου, ώρα 20:30
Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος
Ένα μείζον πολιτικό γεγονός που σηματοδότησε, πριν από 50 χρόνια, την έναρξη μιας νέας εποχής για τις γαλλογερμανικές σχέσεις, γίνεται φέτος αφορμή για τη διοργάνωση επετειακών συζητήσεων και εκδηλώσεων όχι μόνο στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα. Πρόκειται για την υπογραφή της Συνθήκης των Ηλυσίων (Συνθήκη μεταξύ της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Γαλλικής Δημοκρατίας για τη γαλλογερμανική συνεργασία), που υπεγράφη στις 22 Ιανουαρίου 1963 μεταξύ του Προέδρου Σαρλ Ντε Γκωλ και του Καγκελαρίου Αντενάουερ.
Έτσι, το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και το Ινστιτούτο Γκαίτε Αθηνών σε συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών διοργανώνουν από κοινού τη συναυλία «Το τριπλό ταξίδι: Μουσικές ανταλλαγές ανάμεσα σε Ελλάδα, Γαλλία και Γερμανία από το 1945 ως τις μέρες μας» στο πλαίσιο του ομώνυμου συμποσίου.
Η συναυλία φιλοξενείται στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου (ώρα έναρξης: 20.30) και ανήκει στον Κύκλο «Σύγχρονη Μουσική Δημιουργία». Το Ergon Ensemble θα παρουσιάσει έργα Απέργη, Μανουρύ, Μπορμπουδάκη, Φρανσαί και Χέντσε.
Σκοπός του Εrgon Ensemble είναι να αναλύσει τις μουσικές ανταλλαγές Γερμανίας-Ελλάδας-Γαλλίας, από την πρώτη μεταπολεμική περίοδο μέχρι και σήμερα, περίοδο κατά την οποία άλλοτε η εξορία και άλλοτε η μετανάστευση έδωσαν την ευκαιρία σε Έλληνες καλλιτέχνες, όπως ο Ιάννης Ξενάκης, να κάνουν γνωστή τη «μουσική» Ελλάδα στο εξωτερικό και να αναπτύξουν δεσμούς με Γάλλους και Γερμανούς ομολόγους τους.
Στη συναυλία συμμετέχουν οι μουσικοί: Κώστας Τζέκος (κλαρινέτο), Χρήστος Σακελλαρίδης και Στέφανος Νάσος (πιάνο), Γιώργος και Κώστας Παναγιωτίδης (βιολί), Ali Basegmezler (βιόλα) και Δημήτρης Τραυλός (τσέλο). Τον καλλιτεχνικό συντονισμό του Ensemble έχει ο Αλέξανδρος Μούζας.
Ο πρώτος σταθμός του «Τριπλού ταξιδιού» είναι το σύντομο έργο Roai V [midi ballade] (2010) για μπάσο κλαρινέτο, βιόλα και προετοιμασμένο πιάνο του Έλληνα συνθέτη και πιανίστα Μηνά Μπορμπουδάκη (γεν. 1974), το οποίο παρουσιάζεται σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση. Ο κρητικής καταγωγής καλλιτέχνης εργάζεται, εδώ και πολλά χρόνια στην Γερμανία, όπου μελέτησε πιάνο και σύνθεση στις Μουσικές Ακαδημίες του Μονάχου και του Αμβούργου, πλαισιώνοντας τις σπουδές του με σεμινάρια τελειοποίησης και στους δύο τομείς του μουσικού του ενδιαφέροντος με τους Κραμπ, Μπέριο, Ριμ, Χίλλερ, κ.ά.. Έχει εμφανιστεί, υπό τη διπλή καλλιτεχνική του ιδιότητα, σε ευρωπαϊκά και ιαπωνικά φεστιβάλ.
Ως συνθέτης έχει λάβει παραγγελίες από γνωστές γερμανικές ορχήστρες, λυρικά θέατρα και ευρωπαϊκά μουσικά σχήματα, ενώ ως σολίστ έχει συμπράξει με σύνολα από την Γερμανία, την Ελλάδα και την Ιταλία ερμηνεύοντας κυρίως σύγχρονα έργα. Αρκετές συνθέσεις του έχουν βραβευθεί από σημαντικούς γερμανικούς και γαλλικούς φορείς και ιδρύματα. Βασική πηγή έμπνευσής του αποτελούν φιλοσοφικά, μυθολογικά και φιλολογικά θέματα της αρχαίας Ελλάδας, καθώς και σύγχρονες κοσμολογικές και μεταφυσικές θεωρίες. Η δημιουργία του Μηνά Μπορμπουδάκη Roai V κάνει χρήση της έννοιας της σύνθεσης χώρου και τοποθετεί τη βιόλα και το μπάσο κλαρινέτο απέναντι στο κοινό. Όπως εξηγεί ο ίδιος ο συνθέτης: «Ο πιανίστας πυροδοτεί ποικίλους ήχους στα δύο άλλα όργανα, δημιουργώντας έτσι μια αφηγηματική μπαλάντα με ήχους midi στα ακουστικά όργανα».
Η μουσική διαδρομή της βραδιάς θα συνεχιστεί με έναν σταθμό στην Γαλλία και στον Γιώργο Απέργη (γεν. 1945), ο οποίος ζει και εργάζεται στο Παρίσι από το 1963. Θα ακουστεί το Quartet Movement για κουαρτέτο εγχόρδων (2008), μια παραγγελία στον συνθέτη από το Φεστιβάλ της πόλης Βίττεν «Ημέρες Νέας Μουσικής Δωματίου». Παρουσιάστηκε σε πρώτη εκτέλεση από το Κουαρτέτο Arditti, το 2009. Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Απέργης στο σημείωμά του για τη σύνθεση του αυτή: «Το κουαρτέτο παρουσιάζεται ως το “αρμονικό σώμα”, μέσα στο οποίο οι μουσικοί δεν υφίστανται πλέον ως άτομα. Συνδέονται όπως τα κλαδιά ενός δέντρου. Γίνεται ξεκάθαρο στον ακροατή ότι το κομμάτι δεν αποτελείται μόνο από μια σειρά αρμονιών, αλλά από συγχορδίες που διαδέχονται η μία την άλλη. Οι συγχορδίες αυτές εκλαμβάνονται ως “ευρεθέντα αντικείμενα”. Δεν υπακούουν σε καμία σύνταξη, δεν έχουν τίποτα να πουν και είναι απαλλαγμένες από κάθε συναίσθημα».
Πολυγραφότατος συνθέτης με αστείρευτη εφευρετικότητα, ζωτικότητα και πρωτοτυπία, ο Γιώργος Απέργης έχει δημιουργήσει ένα πολύ προσωπικό σύνολο έργων με σοβαρά αλλά και κωμικά στοιχεία. Τα έργα του βασίζονται τόσο στην παράδοση όσο και στην εκφραστική ελευθερία, χαρακτηριστικό που γίνεται ακόμη περισσότερο αισθητό στις δημιουργίες του μετά το 2000, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την κατηγοριοποίηση της πρόσφατης εργογραφίας του στις καθιερωμένες ακαδημαϊκές συνθετικές φόρμες. Εξέχουσα θέση στη δημιουργία του κατέχει η συμφιλίωση ήχου-εικόνας-κειμένου, μέσα από διάφορες συνθέσεις για το μουσικό θέατρο, αλλά και μέσα από την ίδρυση του Εργαστηρίου Θεάτρου και Μουσικής (Α.Τ.Ε.Μ., 1976-1997), για το οποίο δημιούργησε μια νέα μορφή τέχνης, εμπνευσμένη από την καθημερινή ζωή και από επίκαιρα κοινωνικά θέματα, θέματα που μεταφέρονται σε έναν συχνά παράλογο και ποιητικό κόσμο, στον οποίο οι μουσικοί, οι τραγουδιστές, οι ηθοποιοί και οι multimedia καλλιτέχνες συναντώνται ισότιμα. Η συναυλιακή μουσική του περιλαμβάνει σειρά έργων για σόλο όργανο ή σόλο φωνή όπου εισάγεται περιστασιακά το θεατρικό στοιχείο. Έχει γράψει επίσης συνθέσεις μουσικής δωματίου, όπερες, ορατόρια, καντάτες και μονοδράματα. Τον Οκτώβριο του 2011, ο Γιώργος Απέργης τιμήθηκε με το βραβείο Κάγκελ.
Το πρώτο μέρος του «Τριπλού ταξιδιού» θα ολοκληρωθεί με τον Γάλλο Φιλίπ Μανουρύ (γεν. 1952) και το έργο Ultima (1996) για κλαρινέτο, τσέλο και πιάνο. Ο Μανουρύ, απόφοιτος της École Normale de Musique και του Conservatoire του Παρισιού, είναι αποδέκτης πλειάδας διακρίσεων (βραβεία μουσικής δωματίου, καλύτερης μουσικής παραγωγής, συμφωνικής μουσικής από τη SACEM, Μεγάλο Βραβείο Σύνθεσης της Πόλης του Παρισιού, κ.ά.). Η παιδαγωγική του δραστηριότητα είναι πλούσια. Έχει διδάξει σε Πανεπιστήμια της Βραζιλίας και του Σαλβαδόρ, στο Conservatoire της Λυών, στο Ensemble Intercontemporain, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (Σαν Ντιέγκο) και έχει δώσει πολλά σεμινάρια σύνθεσης στην Γαλλία και το εξωτερικό. Από το 1981 συνεργάζεται με το I.R.C.A.M. (Iνστιτούτο Μουσικής και Ακουστικής Έρευνας και Συντονισμού) του Παρισιού, όπου, ως ερευνητής, ασχολείται με τη διάδραση των ακουστικών οργάνων και των νέων τεχνολογιών, έρευνα από την οποία προέκυψε ο κύκλος συνθέσεων Sonus ex machina.
Έργα του έχουν παρουσιαστεί στις περισσότερες πρωτεύουσες του κόσμου από φημισμένα σύνολα σύγχρονης μουσικής, ανάμεσα στα οποία το Ensemble Intercontemporain και το Ensemble Modern, λαμβάνοντας επαίνους από διαπρεπείς μαέστρους, όπως οι Μπουλέζ, Σάλονεν και Ναγκάνο. Ο Φιλίπ Μανουρύ διετέλεσε επίσης μόνιμος συνθέτης της Ορχήστρας του Παρισιού και του Εθνικού Θεάτρου της Ορλεάνης, καθώς και διευθυντής της Ευρωπαϊκής Μουσικής Ακαδημίας του Φεστιβάλ της Αιξ αν Προβάνς στην Γαλλία. Στα πιο πρόσφατα έργα του, ο Μανουρύ εστιάζει το ενδιαφέρον του στη φωνητική μουσική (σόλο φωνή, χορωδιακά, όπερες). Το Ultima, που θα παρουσιαστεί στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος από το Εrgon Ensemble, αποτελεί ανάθεση της Ένωσης « Musique Nouvelle en Liberté ». Για τη συγκεκριμένη παρτιτούρα, ο Φιλίπ Μανουρύ σημειώνει: «Σε μια συνεύρεση τριών μουσικών, το κάθε όργανο (κλαρινέτο, τσέλο και πιάνο) προκαλεί το άλλο, διατυπώνοντας μια πρόταση, που μπορεί να ακολουθηθεί ή να παραμείνει χωρίς απάντηση. […] Αυτή η εκούσια ανεξαρτησία στην συμπεριφορά των τριών οργάνων μού προτάθηκε απλά από τον ετερογενή χαρακτήρα του καθενός».
Από αυτή την περιήγηση στον κόσμο της γαλλογερμανικής αλλά και ελληνικής συνθετικής συνύπαρξης δεν θα μπορούσε να απουσιάζει ο πρόσφατα χαμένος Χανς Βέρνερ Χέντσε (1926-2012), ένας από τους πιο σπουδαίους Γερμανούς δημιουργούς του 20ού αιώνα, ο οποίος πρέσβευε, όχι μόνο δια των λόγων αλλά και δια των έργων του, ότι η Μουσική είναι μέσο συμφιλίωσης, καθώς ο ίδιος είχε βιώσει τη βία του ναζισμού και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Θεωρείται ένας από τους συχνότερα παρουσιαζόμενους σύγχρονους συνθέτες, ιδίως στον χώρο του μουσικού θεάτρου. Μελέτησε σύνθεση στην Χαϊδελβέργη και την Θερινή Ακαδημία Νέας Μουσικής του Ντάρμσταντ, τη δεκαετία του 1940, ενώ είχε εργαστεί και ως μουσικός εκγυμναστής σε γερμανικά θέατρα. Το 1954, εγκατέλειψε την πατρίδα του και μετεγκαταστάθηκε στην Ιταλία, γεγονός που του επέτρεψε να αποστασιοποιηθεί από τα γερμανικά μουσικά ρεύματα εκείνης της εποχής, ώστε να διαμορφώσει το προσωπικό του ύφος περνώντας από τους δρόμους του σειραϊσμού αλλά και από τα μονοπάτια της παράδοσης. Συνεργάστηκε με καλλιτεχνικά ιδρύματα πολλών χωρών, υπήρξε μόνιμος συνθέτης του Μουσικού Κέντρου Μπέρκσαϊρ του Τάνγκλγουντ (Η.Π.Α.) και της Φιλαρμονικής του Βερολίνου, καθώς και ιδρυτής διεθνών μουσικών και θεατρικών φεστιβάλ (Ιταλία, Γερμανία). Συνέθεσε κοντσέρτα, συμφωνίες, ορατόρια, κύκλους τραγουδιών, μουσική δωματίου, αλλά έγινε διάσημος κυρίως για τις όπερές του, αρκετές από τις οποίες έχουν αποσπάσει διεθνή βραβεία, όπως άλλωστε και πολλές ηχογραφήσεις έργων του. Ο κατάλογος των διακρίσεων του Χέντσε είναι μακρύς. Περιλαμβάνει βραβεύσεις, παρασημοφορήσεις και απονομές τίτλων επιτίμου διδάκτορος όχι μόνον από εγνωσμένου κύρους εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς φορείς της πατρίδας του, αλλά και της Ιταλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Ιαπωνίας, της Αυστρίας και άλλων κρατών. Η τετραμερής Kammersonate για βιολί, τσέλο και πιάνο (1948, αναθ. 1963) είναι μία από τις πρώιμες συνθέσεις του Χανς Βέρνερ Χέντσε, όταν ήταν ακόμη σπουδαστής. Αν και η σονάτα αυτή φέρει επιρροές από το Μπαρόκ και από τον Ούγγρο Μπέλα Μπάρτοκ, ο προσωπικός τρόπος γραφής του Γερμανού δημιουργού είναι ήδη εμφανής.
Το τριπλό ταξίδι θα τερματιστεί με το Tρίο για κλαρινέτο, βιόλα και πιάνο (1990) σε πέντε μέρη του Ζαν Φρανσαί (1912-1997). Ο Φρανσαί, παρά τις στενές του σχέσεις με τον Πουλένκ, την «Ομάδα των έξι», τον γαλλικό ιμπρεσιονισμό και τον νεοκλασικισμό του Στραβίνσκυ, δεν εντάχθηκε ποτέ σε κάποιο συγκεκριμένο μουσικό ρεύμα, καταφέρνοντας να πλάσει το προσωπικό του αιχμηρό ιδίωμα χρησιμοποιώντας τονικά και μελωδικά στοιχεία. Άλλωστε, ο ίδιος είχε δηλώσει κάποτε: «Δεν με ενδιαφέρει η “λεωφόρος της σκέψης”, αλλά τα “μονοπάτια μέσα από το δάσος”». Ο Γάλλος Ζαν Φρανσαί προερχόταν από μουσική οικογένεια. Έγραψε την πρώτη του σύνθεση σε ηλικία 10 ετών και έλαμψε ως σολίστ του πιάνου ήδη από τα 18 του χρόνια. Μελέτησε με την Νάντια Μπουλανζέ και τον Μωρίς Ραβέλ. Σπούδασε σύνθεση και πιάνο στο Conservatoire του Παρισιού. Η διεθνής καταξίωση για τον Φρανσαί ήρθε το 1936, όταν πρωτοπαίχθηκε το Κοντσερτίνο του για πιάνο και ορχήστρα. Στα εβδομήντα περίπου χρόνια της συνθετικής του πορείας, ασχολήθηκε με όλα τα είδη (μπαλέτο, όπερα, κινηματογραφική και θρησκευτική μουσική, κ.ά.), με ιδιαίτερη προτίμηση στη μουσική δωματίου. Εξέχουσα θέση στην εργογραφία του κατέχει το επιλεγόμενο «φανταστικό» ορατόριο «Η Αποκάλυψις του Ιωάννου». Δίδαξε στην École Normale de Musique του Παρισιού, τιμήθηκε με πλήθος βραβείων τόσο ως εκτελεστής όσο και ως συνθέτης και παρασημοφορήθηκε από το γαλλικό κράτος και το πριγκιπάτο του Μονακό.
Το Ergon Ensemble ειδικεύεται στη σύγχρονη μουσική και έχει κάνει αίσθηση με τις εμφανίσεις του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, στο Φεστιβάλ Αθηνών κ.α., αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές, κυρίως για την αρτιότητα των εκτελέσεών του, από τα βασικά χαρακτηριστικά που το κάνουν να ξεχωρίζει. Σκοπός του συνόλου είναι η προώθηση των αριστουργημάτων της σύγχρονης μουσικής και του πρόσφατου διεθνούς ελληνικού ρεπερτορίου στο μεγαλύτερο κατά το δυνατόν ακροατήριο.
Παράλληλα, ως ελληνικό μουσικό σύνολο με συγκριτικό πλεονέκτημα τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης στην ελληνική σύγχρονη εργογραφία αποβλέπει στην προώθηση της ελληνικής μουσικής δημιουργίας στη διεθνή σκηνή.
Ιδρύθηκε το 2008 και απαρτίζεται από ταλαντούχους μουσικούς που έχουν συμμετάσχει στο παρελθόν στη Διεθνή Ακαδημία του Ensemble Modern. Το Ergon Ensemble στηρίζεται σε έναν βασικό πυρήνα μουσικών και υποστηρίζεται, ανάλογα με το project, από μεγάλο αριθμό ταλαντούχων νέων καλλιτεχνών που ειδικεύονται στη νέα μουσική, δημιουργώντας έτσι ένα ευέλικτο σχήμα.
Οι προτεραιότητες του συνόλου, πέραν των συναυλιών, περιλαμβάνουν: δισκογραφία, εκπαιδευτικές δραστηριότητες και παραγωγές που συνδυάζουν άλλες μορφές τέχνης, όπως ο χορός, το μουσικό θέατρο και τα πολυμέσα.
Πρόσφατες σημαντικές παραγωγές του ήταν η συμμετοχή στο Suså Festival στην Δανία, οι παραγωγές «Βωβός κινηματογράφος και Μουσική» στο ΜΜΑ, «Balkan Project» στη Στέγη Γραμμάτων, «Μουσική και Ηλεκτρονικά» στο Ινστιτούτο Γκαίτε, ενώ την περίοδο 2012-13 πραγματοποίησε μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων, παρουσιάζοντας την σύγχρονη μουσική στο ευρύ κοινό.
Το Ergon Ensemble συνεργάζεται σε καλλιτεχνικό επίπεδο με το Ensemble Modern της Φρανκφούρτης, το οποίο συχνά μετακαλεί μουσικούς του συνόλου για συμμετοχή στις παραγωγές του. Τον καλλιτεχνικό συντονισμό έχει ο Αλέξανδρος Μούζας.
Οι τιμές των εισιτηρίων για το «Τριπλό ταξίδι» είναι: 12 (Ζώνη Β) και 20 € (Zώνη Α). Ειδικές τιμές: 5 € (φοιτητές, νέοι, άνεργοι και Α.Μ.Ε.Α.) και 8 € (65+ και πολύτεκνοι).
Πληροφορίες για το κοινό στο τηλέφωνο: 210 72.82.333
και στην ιστοσελίδα του Μ.Μ.Α.: www.megaron.gr
Τομέας Τύπου
Ράνια Βουγιουκαλάκη: 210 7282717
rvou@megaron.gr
Πληροφορίες για το δελτίο Τύπου αυτό:
Αντώνης Στεφάνου, 210 7282725
