1. Κινητικότητα έργων τέχνης και καλλιτεχνών στην Ευρώπη
Γιατί η κινητικότητα είναι τόσο σημαντική για τους (Ευρωπαίους) καλλιτέχνες; Η ενθάρρυνση της κινητικότητας και των ανταλλαγών είναι μια βιώσιμη «διέξοδος» για τους περιφερειακούς καλλιτέχνες προκειμένου να γίνουν γνωστοί στο ευρύτερο κοινό και, συνεπώς, σε μια μεγαλύτερη αγορά. Για πολλούς ανεξάρτητους μουσικούς στην Ευρώπη, η δυνατότητα περιοδείας σε άλλες χώρες είναι μια μοναδική ευκαιρία να αυξήσουν τη δημοτικότητά τους. Η επιτυχία εκτός συνόρων αποτελεί πολλές φορές ένα βήμα για την ενίσχυση της δημοτικότητας στην πατρίδα τους. Η μεγαλύτερη κινητικότητα παρέχει εναλλακτικές λύσεις, δεδομένων των τρεχουσών δυσχερειών που αντιμετωπίζουν οι δισκογραφικές εταιρείες και της γενικής κρίσης που μαστίζει τη μουσική βιομηχανία.
Η έννοια της κινητικότητας παρουσιάζει διάφορες πτυχές. Για τους επαγγελματίες στον χώρο των τεχνών αντιπροσωπεύει κυρίως τη δυνατότητα περιοδείας (σε ολόκληρη την Ευρώπη) και εξαγωγής της δουλειάς τους. Κινητικότητα σημαίνει όμως επίσης δημιουργία δικτύων και πρόσκληση καλλιτεχνών σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις. Αυτό το ειδικό είδος πρόσκλησης προϋποθέτει τη φιλοξενία του καλλιτέχνη από ένα πολιτιστικό ίδρυμα (αίθουσα τέχνης, ακαδημία καλών τεχνών, μουσική σχολή, πολιτιστικό κέντρο κλπ.) στο εξωτερικό, τη διαμονή του εκεί για ορισμένο χρονικό διάστημα και τη δημιουργία ενός έργου, συχνά σε συνεργασία με τοπικούς καλλιτέχνες. Για πολλούς νέους καλλιτέχνες, μια τέτοια πρόσκληση αποτελεί μοναδική ευκαιρία επαφής με συναδέλφους, έμπνευσης και ανακάλυψης νέων τρόπων έκφρασης.
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει αναμφισβήτητα συμβάλει στην ενθάρρυνση της κινητικότητας των καλλιτεχνών. Ερωτώμενοι, αναγνωρίζουν ότι η κατάργηση των περιορισμών στην ελεύθερη κυκλοφορία στο εσωτερικό της ΕΕ διευκόλυνε σημαντικά την οργάνωση περιοδειών και τις ευκαιρίες κυκλοφορίας των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων σε άλλες χώρες. Ένα άλλο πλεονέκτημα, ιδιαίτερα ζωτικής σημασίας για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες, είναι η μείωση της τιμής των αεροπορικών εισιτηρίων. Οι παραγωγοί, από την πλευρά τους, επισημαίνουν ότι η εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος απλοποίησε σημαντικά τη δουλειά τους.
Οι ανεξάρτητοι μουσικοί θεωρούν την έλλειψη χρηματοδότησης ως τη βασική δυσκολία για την «εξαγωγή» της δουλειάς τους ή την οργάνωση εμφανίσεων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό ισχύει ιδιαιτέρως για τους καλλιτέχνες που δεν ανήκουν στις καθιερωμένες εταιρείες. Άλλα εμπόδια είναι η ανεπαρκής θεσμική υποστήριξη, καθώς και η αδυναμία εξασφάλισης των σωστών επαφών. Σε αυτό το πλαίσιο, η δημιουργία δικτύων καλλιτεχνών για την ανταλλαγή ιδεών και την υλοποίηση κοινών πρωτοβουλιών αποκτά ιδιαίτερη σπουδαιότητα.
Μια ενδιαφέρουσα συναφής έννοια είναι η ιδέα της εικονικής κινητικότητας. Ιστότοποι όπως το my space ή το You tube παρέχουν στους καλλιτέχνες τη δυνατότητα να εκθέτουν και να διανέμουν τα έργα τους γρήγορα και αποτελεσματικά. Τα προγράμματα πολυμέσων παρέχουν σε όλα σχεδόν τα είδη καλλιτεχνικού έργου – τραγούδια, βίντεο, εγκαταστάσεις, ακόμη και θεατρικές παραστάσεις – τη δυνατότητα να «κυκλοφορούν» σε ολόκληρο τον κόσμο. Το ελάχιστο ή μηδενικό κόστος αυτών των μέσων τα καθιστά προτιμώμενη μέθοδο παρουσίασης, ιδιαίτερα για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες.
Αυτές οι νέες τάσεις συνεχούς ανταλλαγής μεταξύ των καλλιτεχνών και οι ευκαιρίες για τη δημιουργία καλλιτεχνικών δικτύων αποτελούν τη βάση ενός νέου ευρωπαϊκού χώρου καλλιτεχνικής κινητικότητας. Καλλιτέχνες, παραγωγοί και διευθυντικά στελέχη πρέπει, συνεπώς, να προσηλωθούν ακόμη περισσότερο στη δημιουργία δικτύων, στη συμμετοχή σε ομαδικά έργα και την καλλιέργεια ισχυρότερων δεσμών με τα θεσμικά όργανα, με στόχο την τόνωση της κυκλοφορίας των καλλιτεχνών και των καλλιτεχνικών έργων στην Ευρώπη.
Η Επιτροπή υποστηρίζει συναφή προγράμματα
Η προώθηση της κινητικότητας καλλιτεχνικών έργων και καλλιτεχνών στην Ευρώπη έχει αναχθεί σε ζήτημα με ολοένα αυξανόμενη σημασία σε μια εποχή κατά την οποία τόσο καλλιτέχνες όσο και διευθυντικά στελέχη από όλους τους καλλιτεχνικούς τομείς αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους καθιέρωσης στην ευρωπαϊκή καλλιτεχνική σκηνή. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριξε δύο πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έτους κινητικότητας των εργαζομένων 2006, που – κατά σύμπτωση – έχουν αρκετά παρεμφερές όνομα.
2. MOBILE HOME
Το Mobile.Home ήταν ένα πρόγραμμα συνεργασίας διάρκειας ενός έτους με διοργανωτές την IETM (Informal European Theatre Meetings, Ανεπίσημες Ευρωπαϊκές Θεατρικές Συναντήσεις), το Finnish Theatre Information Centre (Φινλανδικό Κέντρο Θεατρικής Πληροφόρησης), την Pearle* (European League of Employers’ Associations in the Performing Arts sector, Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Εργοδοτικών Ενώσεων στον τομέα των Παραστατικών Τεχνών), το Goethe-Institut (Βρυξέλλες), τις πρωτοβουλίες Visiting Arts και On the move, και συνδεόμενους εταίρους. Το Mobile.Home εξέτασε με προσοχή τις επιτυχίες και τα εμπόδια σε σχέση με την κίνηση των καλλιτεχνικών έργων και των καλλιτεχνών στο εσωτερικό της Ευρώπης. Εξετάζοντας το φαινόμενο της «κινητικότητας» από τεχνικής, φιλοσοφικής και καλλιτεχνικής άποψης, στόχευε στην ανάδειξη της ορθής πρακτικής και στη διασύνδεση φορέων από τον δημόσιο, τον ιδιωτικό και τον κοινωνικό τομέα. Επίσης, εστίασε στις παραστατικές τέχνες και στη νεότερη γενιά, ειδικότερα.
Το πρόγραμμα περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, το γραφείο υποστήριξης Mobile.Home Helpdesk. Αυτή η διαδικτυακή υπηρεσία παρείχε πληροφορίες σχετικά με τις διοικητικές, νομικές και κοινωνικές πτυχές της κινητικότητας των παραστατικών καλλιτεχνών στην Ευρώπη, και προσέφερε εξατομικευμένη υποστήριξη σε καλλιτεχνικές εταιρείες και καλλιτέχνες για ζητήματα σχετικά με την κινητικότητα. Τα ζητήματα που τέθηκαν στο γραφείο υποστήριξης, καθώς και τα αποτελέσματα της περαιτέρω διερεύνησής τους, θα συνοψιστούν σε μια τελική Έκθεση έρευνας & συστάσεων για την κινητικότητα.
Το Ινστιτούτο Γκαίτε (Goethe-Institut) των Βρυξελλών, η Visiting Arts and το Fondazione Fitzcarraldo συνεργάστηκαν στα Ψηφιακά Πορτραίτα νέων καλλιτεχνών που εργάζονται και διαμένουν σε διάφορες χώρες της ΕΕ. Το τελικό Διακλαδικό Συνέδριο τον Νοέμβριο του 2006 έφερε σε επαφή όλους τους προαναφερόμενους, καλώντας καλλιτεχνικούς οργανισμούς, εργοδότες, δημόσιες υπηρεσίες, δίκτυα και άλλους να συζητήσουν και να ανταλλάξουν απόψεις για τα κεντρικά ζητήματα, να εξετάσουν υποδείγματα ορθών πρακτικών και να προτείνουν πρακτικές λύσεις για τα υπάρχοντα εμπόδια.
Το πρόγραμμα Mobile Home
Το πρόγραμμα Mobile Home συντονίστηκε από το πολιτιστικό κέντρο Friche – La Belle de Mai της Μασσαλίας. Με τη συμμετοχή καλλιτεχνών και καλλιτεχνικών πρακτόρων από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, προώθησε μια σειρά δραστηριοτήτων με στόχο τη διευκόλυνση της κινητικότητας καλλιτεχνών από την ανεξάρτητη μουσική σκηνή. Με αφετηρία τον προσδιορισμό των σημαντικότερων τάσεων και ζητημάτων που συνδέονται με την κινητικότητα των καλλιτεχνών, το πρόγραμμα προσπάθησε να δημιουργήσει μια πλατφόρμα για καλύτερη ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών στον λεγόμενο ευρωπαϊκό πολιτιστικό και καλλιτεχνικό χώρο.
Πέντε ευρωπαϊκές πόλεις – Βρυξέλλες, Βερολίνο, Λονδίνο, Ελσίνκι και Ρίγα – «εξερευνήθηκαν» από την ομάδα La Friche, σε συνεργασία με έναν δημοσιογράφο του ραδιοφωνικού σταθμού Radio Grenouille της Μασσαλίας, τον άλλο βασικό εταίρο της πρωτοβουλίας. Αφού ερεύνησαν τις σημαντικότερες εξελίξεις στην τοπική καλλιτεχνική σκηνή, συμπεριλαμβανομένων των βασικών φορέων και των νέων τάσεων, κατέστρωσαν έναν «πολιτιστικό χάρτη» των συγκεκριμένων πρωτευουσών. Ο χάρτης αυτός παρουσιάστηκε αργότερα σε μια σειρά ραδιοφωνικών προγραμμάτων, με στόχο την ενημέρωση των περιφερειακών ακροατηρίων σχετικά με την καλλιτεχνική ζωτικότητα και τις αναδυόμενες τάσεις στην καλλιτεχνική σκηνή της Ευρώπης.
Στην τελική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη Μασσαλία στις 17-18 Νοεμβρίου 2006 συμμετείχαν περισσότεροι από 70 επαγγελματίες – καλλιτέχνες, παραγωγοί ανεξάρτητων δισκογραφικών εταιρειών και διευθυντές φεστιβάλ και κέντρων τεχνών από ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς και ένα τοπικό ακροατήριο 500 και πλέον ατόμων. Η ζωντανή αυτή διοργάνωση περιελάμβανε δύο ημέρες συναντήσεων, συζητήσεων, εργαστηρίων και παραστάσεων, με κοινό θέμα την κινητικότητα των εργαζομένων.
