Η Μίλενα από την Πράγα του Μιχάλη Μακρόπουλου είναι ένα βιβλίο λεπτών παρατηρήσεων, η βιογραφία μιας ξεχωριστής γυναίκας, μια μαρτυρία για τη ζωή σ’ ένα γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, καθώς κι ένας θησαυρός για όσους αγαπούν τη γερμανόφωνη και τσέχικη λογοτεχνία στην περίοδο του μεσοπολέμου. Η Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νόυμαν γνώρισε τη Μίλενα Γιέσενκα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ράβενσμπρουκ, συνδέθηκαν με βαθιά αγάπη, και η Μαργκαρέτε ιστόρησε εδώ το βίο της φίλης της. Πρώην έγκλειστη στο στρατόπεδο της Καραγκάντα στις στέπες του Καζακστάν, και έχοντας μεταφερθεί κατόπιν στις φυλακές Μπουτίρκα στη Μόσχα, με το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, και παραδοθεί στα Ες Ες, η Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νόυμαν γνώρισε τη Μίλενα Γιέσενκα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ράβενσμπρουκ, συνδέθηκαν με βαθιά αγάπη, και η Μαργκαρέτε, η μόνη που επέζησε από τις δύο, ιστόρησε εδώ το βίο της φίλης της – μικράτα στην Πράγα, ο θάνατος της μητέρας της όταν η Μίλενα ήταν δεκατριών χρονών, ένας αυταρχικός πατέρας που μάλιστα για να τη συμμορφώσει την έκλεισε κάποια στιγμή, για εννέα μήνες, στο φρενοκομείο του Βελεσλάβιν, η χειραφέτησή της κατά τη φοίτησή της στο παρθεναγωγείο Μινέρβα στην Πράγα, ο πρώτος της γάμος, με τον εβραϊκής καταγωγής Αυστριακό διανοούμενο Ερνστ Πόλακ· ο δεύτερός της γάμος, με τον Τσέχο αρχιτέκτονα Γιάρομιρ Κρέιτσαρ· η γέννηση της κόρης της, Χόνζα, η προσβολή της από σηψαιμία, ο εθισμός της στη μορφίνη.
Η Μαργκαρέτε την παρουσιάζει ως κοπέλα γεμάτη ζωή, παθιασμένη, έτοιμη να ρουφήξει κάθε εμπειρία ώς το μεδούλι της: «”Ήταν πανέμορφη, λεπτή αλλά όχι ντελικάτη, αδρή σαν αγόρι”», γράφει στις αναμνήσεις του ένας νεανικός φίλος της Μίλενα (σελ. 53). «“Ιδιαίτερα αξιομνημόνευτο ήταν το περπάτημά της, από το οποίο απουσίαζε εντελώς το χυδαίο λίκνισμα των γοφών. Είχες την εντύπωση πως ο ωραίος ρυθμός της δεν της κόστιζε την παραμικρή προσπάθεια, σαν να ήταν εντελώς αυθόρμητος. Δεν ήταν περπάτημα αλλά σίμωμα και ξεμάκρεμα”». Και, «“Οι κινήσεις της δεν ήταν έκδηλα ‘χαριτωμένες’, αλλά ρέουσες, άυλες”».
«Ήταν όμορφη», γράφει η Μαργκαρέτε (σελ. 88), «αλλά η ομορφιά της ήταν του είδους που επιβάλλει δεσποτικά απόσταση».
Ξεχωριστή ανάμεσα στις σχέσεις της Μίλενα ήταν αυτή με τον Φραντς Κάφκα, που τον αγάπησε και τον εκτίμησε ως τον πλέον σημαντικό από τους συγκαιρινούς του συγγραφείς – και ήταν η πρώτη που τον μετέφρασε στα τσεχικά.
Ξεχωριστή ανάμεσα στις σχέσεις της Μίλενα ήταν αυτή με τον Φραντς Κάφκα, που τον αγάπησε και τον εκτίμησε ως τον πλέον σημαντικό από τους συγκαιρινούς του συγγραφείς – και ήταν η πρώτη που τον μετέφρασε στα τσεχικά (τα έργα Ο θερμαστής, Η απόφαση, Η μεταμόρφωση, Παρατήρηση). Σ’ αυτήν απευθύνονταν οι Επιστολές στη Μίλενα του Κάφκα, που αποσπάσματά τους υπάρχουν εδώ ως μότο κάθε κεφαλαίου. Με τη διεισδυτική της ματιά η Μίλενα περιγράφει τον Κάφκα σε μιαν επιστολή της στον Μαξ Μπροντ (σελ. 106) να ζει σ’ έναν ιδίας κατασκευής καφκικό κόσμο, αποτέλεσμα μιας αδυναμίας κατανόησης του δικού μας «αληθινού» κόσμου, σε συνδυασμό με μιαν ανυποχώρητη ειλικρίνεια.
Γύρω από τη φιγούρα της Μίλενα ξετυλίγεται ολοζώντανη μια εποχή ιδεολογικού αναβρασμού κι ένας κόσμος διανοούμενων – ο Καρλ Κράους, ο Χέρμαν Μπροχ, ο Κάρελ Τσάπεκ, ο Βίλλυ Χάας, ο κύκλος της Βιέννης. Η ίδια πέρασε ως διάττων αστέρας από το Κομουνιστικό Κόμμα, αλλά, καθώς ήταν ανένταχτος χαρακτήρας με καθαρή ματιά, ήδη «το 1937 είχε ξεπεράσει όλα τα κατάλοιπα του κομμουνιστικού της παρελθόντος», γράφει η Μαργκαρέτε (σελ. 162), «και είχε απελευθερωθεί από κάθε είδους σκέψη βασισμένη σε ευσεβείς μάλλον πόθους παρά στην πραγματικότητα. Έβλεπε τον κίνδυνο που διέτρεχε η ελευθερία, αδιάφορο από ποια πλευρά προερχόταν αυτός, κι είχε το θάρρος να κατακρίνει τόσο την εθνικοσοσιαλιστική όσο και τη δικτατορία της σοβιετικής Ρωσίας. Αυτό την έφερε σε αντίθεση με μεγάλο μέρος της διανόησης της Πράγας, η οποία, άκρως αντιφασιστική, έκλεινε τα μάτια στην πραγματικότητα της Σοβιετικής Ένωσης. Η Μίλενα είχε την ικανότητα της πολιτικής πρόγνωσης. Από την αρχή κιόλας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είχε πει σε φίλους: “Αν ήταν να μας ελευθερώσει ο Κόκκινος Στρατός, θ’ αυτοκτονούσα…”»
